
Door Koos van Leeuwen (†)
Plaatjes, zoals het hier afgedrukte van dorpen geven vaak enorme voldoening. Dat geldt zeker een kiekje dat weinig of geen Poeldijkers kennen. Een vanuit lucht of kerk gefotografeerd dorpsgezicht is vaak de moeite waard de loep erbij te pakken. Fervente liefhebbers gaat het om details, ‘kleinigheden’ van dit soort foto’s. Déze foto maakt duidelijk dat het de gemeente Monster, tussen 1920 en 1930, ernst was met een flinke uitbreiding van het dorp aan de Gantel. Waarom de woningbouwvereniging Eensgezindheid (1914) tussen een stukje ‘glazen stad’ en weiland huizen wilde bouwen, had haar redenen. Aanleg van een nieuwe straat was zorgvuldig midden in de polder gepland, direct aansluitend op het voor andere doelen beoogde perceel.
Omstreeks 1920 werd er nog uitvoerig gediscussieerd over de bouw van een nieuwe kerk, op land dat in wezen voor een nieuwe jongensschool was aangewezen. Lange tijd zag het er naar uit dat de opvolger van de, uit 1850 daterende kerk met de twee torens, aan de Verburghlaan (Verburchlaan!) zou verrijzen. Dat gesteld hebbend is duidelijk dat de mogelijke plek van de nieuwe kerk de plannen voor een nieuwe school vóór 1920 behoorlijk dwarsboomde. Hoewel zekerheid over definitieve school en kerk nog ontbrak, kreeg Eensgezindheid toch voor het eind der Eerste Wereldoorlog vergunning voor de bouw van een aan twee zijden te bebouwen straat. Het duurde niet lang voor de daad bij het woord werd gevoegd. Schaarste aan materialen gooide enkele malen roet in het eten en stagnaties waren niet te voorkomen. Een ondoordacht besluit van woningbouwvereniging of gemeenteraad, ‘zo maar’ langs een laan huizen te bouwen, kwam nooit ter sprake. Kunt u nagaan hoe belangrijk uitbreiding door huizen in Poeldijk voor de gemeente Monster in die dagen was!
Kerk haakt af, bouw jongensschool naderbij
Vooral door de enorme groei van de (glas)tuinbouw, waren er tientallen huizen nodig om werknemers van elders goed onderdak te geven. Aanleg van de Sutoriusstraat was, met links en rechts twee aardige blokjes woningen ‘ter verwelkoming’, het eerste tot de verbeelding sprekende bouwproject van de jonge Poeldijkse vereniging. De te verlengen Nieuw-, Rozen- en Dahliastraat stonden al hoog op het verlanglijstje en zelfs meer! Toen het kerkbestuur rond 1920 over bouw van een kerk aan de Verburghlaan afhaakte, kwam de komst van een nieuwe jongensschool rap naderbij. Een stoelendans was niet nodig. Kerkbestuurders hielden immers ook de zetels van schoolbesturen (bijzondere scholen) warm. Zo kon het gebeuren dat eind 1920 de plannen voor scholenbouw al definitief werden goedgekeurd. In het gemeentebeleid over Poeldijk Noord kwam ook aan het licht dat de glastuinbouw zo werd ’omsingeld’ dat handhaving in de bebouwde kom, op termijn niet vanzelf sprak. Vandaar dat de oplettende kijker van links af gezien de eerste huizen van de toekomstige Nieuwstraat, al in een vergevorderd stadium ziet. De expansiedrift leidde er vanaf 1930 toe dat de Verburghlaan richting Noord steeds werd verlengd, waarbij zelfs een Patronaatsgebouw (verenigingsonderkomen, in 1978 afgebroken) er een plekje kreeg. De aanval op de agrarische sector was ingezet, aanvallen die nog steeds niet te stuiten zijn. Meter voor meter maakt(e) glas voor andere zaken plek. Wij zijn het nog bijna gewoon gaan vinden ook! Kwekers Van der Elst, Van Luijk, Vijftigschild en collegae zullen hun wenkbrauwen bij het vernemen van die teleurstellende berichten flink hebben gefronst.
Woningen op beschermde lijst van gemeente
Het hier getoonde glas met muurkassen, lessenaars, tweezijdige serres en warenhuizen, werd later vrijwel stuk voor stuk prooi van gemeente of woningbouw. Voor de kwekers betekende het vaak slikken van een bittere pil. Hun persoonlijke bemoeienis, vaak al bij de aanplant van fruitbomen en tal van andere zaken, bezorgden de heren kwekers die ermee te maken kregen slapeloze nachten. De in hun bolletjes opgeslagen herinneringen speelden daarbij een belangrijke rol. Mensen, die soms meer dan vijftig jaar druiven hadden gekrent/geoogst, sla gesneden, pruimen/perziken geplukt, gesnoven, verpakt en er stiekem op de tuin van hadden gesmuld. Het ging voorbij, zoals alles in het leven een einde kent. Voor zover bekend is dit de enige foto waarop de huizen aan de Verburghlaan nog compleet te zien zijn. Voor de aanleg van de Jan Barendselaan moesten er twee worden afgebroken om ruimte te maken. De grote meerderheid van deze sierlijke woningen werd behouden. Het is intussen zover dat de fraaie woningen, bij de entree van het Poeldijkse centrum op een beschermde lijst van de gemeente Westland staan. Een lijst die duidelijk maakt welke bouwwerken in de gemeente een status aparte kregen. Moeten mensen altijd werken voor een beloning, het ‘het rijtje Verburghlaan’ moest ‘slechts’ blijven staan en onderhouden worden. De door timmerman-aannemer Jan van Rijn in 1921-1922 gebouwde Sint Bartholomeusschool voor jongens, centraal op de foto, was pas enkele jaren in gebruik. Vandaar dat de foto ons naar het eerste kwart van de vorige eeuw voert. Het is de opname niet aan te zien: van uitzonderlijk goede kwaliteit én zeer zuinig bewaard. Zo ziet u maar: een goede schuilplaats werpt altijd haar vruchten af.
‘Een juweeltje als dit, wonderschoon,
zet in een collectie vaak de toon.
Goed aandacht schenken,
nooit weg te denken.
Spant soms bij liefhebbers zelfs de kroon’.
Koos van Leeuwen (83) overleden
Koos van Leeuwen aan de telefoon zondag 26 november, hij had mij net zijn nieuwe ‘praatje’ gestuurd. “Ik hoop dat ik de 29 jaar voor de Poeldijker en Poeldijk Nieuws kan volmaken, Jan!” Dát mag niet zo zijn: de bejubelde auteur van de veelgelezen rubriek overleed een dag later aan de Voorstraat. In het huis waar hij – na de Verburghlaan – zo gelukkig woonde met zijn grote liefde en steun voor het leven, Lenie van Leeuwen-van Staveren. In de volgende Poeldijk Nieuws meer aandacht voor zijn leven. Goede Koos, grote vriend, dat je in vrede mag rusten. (Jan Goeijenbier, hoofdredacteur Poeldijk Nieuws)